สวนสัตว์แห่งนี้สร้างขึ้นเมื่อปี พ.ศ. 2483 สมัยจอมพล ป.พิบูลสงคราม เป็นนายกรัฐมนตรี เพื่อวัตถุประสงค์ให้เป็นที่อนุรักษ์สัตว์ป่าที่หายากของไทย ได้พยายามปรับปรุงพัฒนาพื้นที่ของกองทัพบกประมาณ 80 ไร่ ให้เป็นสวนสัตว์ และเป็นสถานที่พักผ่อนแห่งที่ 2 ของประเทศไทยรองลงมาจากสวนสัตว์ดุสิต(เขาดิน) และได้นำสัตว์ที่จับได้จากป่าธรรมชาติ ประชาชนนำมาบริจาคและบางส่วนได้นำมาจากสวนสัตว์ดุสิต เช่น กวางดาว เป็นต้น ท่านได้มุ่งพัฒนาเมืองลพบุรีให้เป็นเมืองสำคัญ โดยก่อสร้างสิ่งต่างๆ ไว้มากมายรวมทั้งสวนสัตว์แห่งนี้ด้วย ต่อมาเมื่อสิ้นยุคสมัยของ จอมพล ป.พิบูลสงคราม สวนสัตว์จึงถูกทิ้งและร้างไปในที่สุดเหลือเพียงร่องรอยซากกรงสัตว์เก่าๆ ให้เห็นเท่านั้น
สาเหตุที่สวนสัตว์แห่งนี้ได้ชื่อว่าสวนสัตว์สระแก้ว ก็เพราะบริเวณทำเลที่ตั้งสวนสัตว์เดิมเป็นโบราณสถานสระน้ำสี่เหลี่ยมขนาดใหญ่ ตั้งอยู่ริมกำแพงเมืองลพบุรีชั้นนอกสุดด้านทิศตะวันออก สระน้ำนี้อาจขุดขึ้นครั้งสมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราช (พ.ศ. 2199-2231)
ต่อมาในปี พ.ศ. 2520 พลตรีอเนก บุญยถี ผู้บัญชาการศูนย์สงครามพิเศษ ได้ร่วมมือกับหน่วยงานต่างๆ ทั้งชมรม สโมสร พ่อค้า ประชาชน ดำเนินการปรับปรุงบูรณะสวนสัตว์แห่งนี้ขึ้นใหม่ ให้เป็นที่สำหรับพักผ่อนหย่อนใจ และเป็นแหล่งสำหรับศึกษาหาความรู้ ในเรื่องสัตว์และพืชต่างๆ ปัจจุบันเป็นสถานที่ท่องเที่ยว ที่สำคัญแห่งหนึ่งของจังหวัดลพบุรี
พ.ศ. 2530 สวนสัตว์สระแก้ว มีลิงอุรังอุตัง 2 ตัว ชื่อลิงจอยและลิงแอน อายุ 2 ปี เป็นตัวเมียทั้งคู่ สวนสัตว์เลี้ยงลิงคู่นี้มาได้สักระยะหนึ่งแล้วจึงได้วางแผนในการหาคู่ให้ลิงเพราะกลัวลิงจะขาดคู่ โดยให้มีลิงตัวผู้ 1 ตัว ตัวเมีย 1 ตัว จึงจะสมบูรณ์ สวนสัตว์ลพบุรีติดต่อกับพ่อค้าสัตว์ป่า แต่คราวนี้มีผู้เสนอขอแลกลิงตัวผู้ฟรีๆ ที่มีอายุไล่เลี่ยกันสวนสัตว์ตกลง เพราะลิงอุรังอุตังโตขึ้นจะได้มีคู่และมีความสุขปกติทั่วๆ ไป และเป็นที่มาของลิงอุรังอุตังชื่อ “ไมค์” โดยแลกเอาลิงจอยไปแล้ว ลิงไมค์เข้ามาอยู่ในสวนสัตว์สระแก้วแทน ส่วนชื่อลิงไมค์พ่อค้าสัตว์ป่าเป็นคนตั้งให้มาก่อนแล้ว ต่อมาเจ้าไมค์กับลิงแอนก็เป็นเพื่อนกัน ภายหลังลองแอนเกิดอุบัติเหตุตายไปเหลือแต่เจ้าไมค์
เมื่อวันที่ 5-7 เมษายน 2539 เป็นวันจัดงานแต่ง วันที่ 6 เมษายน 2539 เป็นวันสุกดิบ วันที่ 7 เมษายน 2539 คือ วันแต่งงานลิง “วิวาห์วานร” ลิงไมค์เข้าสู่พิธีวิวาห์กับลิง ซูซู (ลงซูซูมากจากไต้หวัน) ได้จัดพิธีแต่งงานให้อย่างใหญ่โต เป็นข่าวใหญ่ตามสื่อต่างๆ ทั้งในประเทศและต่างประเทศ มีรายการเจาะใจเข้ามาช่วยในการประชาสัมพันธ์จัดงานแต่งให้ เจ้าไมค์มีลูกกับซูซู เป็นเพศผู้ชื่อเล่นว่า “จ้อย” มีชื่อจริงว่า “มนต์สิทธิ์” ต่อมาเจ้าไมค์ได้ลิงมะลิ ซึ่งเป็นลิงอุรังอุตังที่คนสงขลามอบให้เป็นเมียอีกตัวหนึ่ง เจ้าไมค์มีลูกกับมะลิอีกตัวหนึ่งชื่อ “ลำไย”
วันที่ 13 มิถุนายน 2545 เวลา 18.30 น. ลิงไมค์ได้ตายไป ด้วยโรคปอดอักเสบและระบบหายใจล้มเหลว จากคำแถลงของคณะสัตวแพทย์ โรงพยาบาลสัตว์เล็ก จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย สวนสัตว์ลพบุรีได้ทำการสร้างสุสานลิงไมค์มีรูปปั้นขนาดใหญ่อยู่หน้าสวนสัตว์ เพื่อเป็นการรำลึกลิงไมค์ผู้ยิ่งใหญ่ บริเวณสุสานลิงไมค์จัดเป็นสวนหย่อมมีต้นลั่นทมคู่ ซ้าย-ขวา พร้อมมีหุ่นรูปปั้นเจ้าเสือ(สุนัข) เพื่อนซี้เจ้าไมค์ที่ตายไปก่อนคอยเฝ้าสุสาน
ลิงไมค์เป็นลิงแสนรู้ใจดี ขี้เล่น เป็นขวัญใจชาวลพบุรีและนักท่องเที่ยว ในแต่ละวันมีนักท่องเที่ยวหลั่งไหลมาเยี่ยมเจ้าไมค์ไม่ขาดสาย ทำให้สวนสัตว์สระแก้วมีรายได้มากขึ้นเป็นประวัติการณ์ สร้างชื่อเสียงให้แก่สวนสัตว์และจังหวัดลพบุรีให้คนทั่วไปได้รู้จักโด่งดังไปทั่วประเทศ
ในปี พ.ศ. 2539 ทางคณะกรรมการสวนสัตว์จึงเปลี่ยนชื่อเป็น “สวนสัตว์ลพบุรี” เนื่องจากสาเหตุที่อำเภอสระแก้วได้แยกตัวเป็นจังหวัด “สระแก้ว” มีประชาชนเข้าใจผิดคิดว่าสวนสัตว์สระแก้วอยู่จังหวัดสระแก้ว ทางคณะกรรมการสวนสัตว์จึงได้เปลี่ยนชื่อ โดยการบริหารงานของ “หน่วยบัญชาการสงครามพิเศษ”
สวนสัตว์สระแก้วหรือสวนสัตว์ลพบุรี เปิดให้เข้าชมทุกวัน ตั้งแต่เวลา 08.00 – 18.00 น. ค่าเข้าชม เด็กคนละ 10 บาท และเด็กโต/บุคคลทั่วไป 20 บาท วันเสาร์และวันอาทิตย์มีการแสดงต่างๆ มากมาย เช่น การแสดงของลิง (บูบู้ ,นาตาลีและแซมในเรื่องธิดาวานร), งู , และการแสดงทางวัฒนธรรม(ลิเก) ภายในสวนสัตว์มีพื้นที่กว้างขวาง ร่มรื่น มีสัตว์ต่างๆ มากมาย มีสนามเด็กเล่น ศาลาเอนกประสงค์สำหรับจัดกิจกรรมต่างๆ มีสระน้ำสำหรับผู้ประสงค์จะลอยเรือเล่น นับเป็นสวนสัตว์ในต่างจังหวัดที่มีความสมบูรณ์เพียบพร้อมในทุกๆ ด้าน เหมาะแก่การพาบุตรหลานไปเที่ยวชมอย่างยิ่ง
ข้อมูลจาก สำนักวิทยบริการและเทคโนโลยีสารสนเทศ
มหาวิทยาลัยราชภัฏเทพสตรี
